Xét nghiệm nhiễm khuẩn liên cầu nhóm B đối với phụ nữ mang thai

Liên cầu khuẩn nhóm B là một trong nhiều loại vi khuẩn sinh sống trong cơ thể và thường không gây bệnh nghiêm trọng. Vi khuẩn này thường gặp trong đường tiêu hoá, đường tiết niệu và đường sinh dục ở nam và nữ. Ở phụ nữ vi khuẩn có thể sinh sống trong tử cung và trực tràng. Liên cầu khuẩn nhóm B không phải là bệnh lây truyền qua đường tình dục (STD). Liên cầu khuẩn nhóm B khác với liên cầu khuẩn nhóm A – là loại thường gây bệnh viêm nhiễm ở họng.

Người mang khóm vi khuẩn là người có mang vi khuẩn nhưng không biểu hiện triệu chứng bệnh ra bên ngoài. Số lượng vi khuẩn có trong người có thể thay đổi theo thời gian. Một người từng mang nhóm vi khuẩn với số lượng lớn thì vẫn mang một lượng nhỏ vi khuẩn sau hàng tháng hoặc hàng năm, thậm chí có thời điểm lượng vi khuẩn có thể giảm đến mức không phát hiện ra được.

Việc xét nghiệm thường quy liên cầu khuẩn nhóm B ở phụ nữ mang thai ở tuần thứ 35 đến 37 thai kỳ là cần thiết, nhằm có biện pháp phòng tránh lây nhiễm cho bé sơ sinh. Những bà mẹ có kết quả xét nghiệm dương tính với liên cầu khuẩn nhóm B cần được sử dụng kháng sinh trong quá trình chuyển dạ, đồng thời các bé sinh ra từ các bà mẹ này phải được theo dõi sát sao để phát hiện và điều trị kịp thời nếu có nhiễm trùng xảy ra.

Phần lớn phụ nữ mang khóm liên cầu khuẩn nhóm B không biểu hiện triệu chứng bên ngoài hoặc không ảnh hưởng đến sức khỏe. Một số nhỏ có thể bị viêm đường tiết niệu hoặc viêm tử cung. Tuy nhiên ảnh hưởng lớn nhất của phụ nữ mang vi khuẩn là vào thời kỳ cuối của thai kỳ có thể sẽ truyền vi khuẩn sang cho con

Ý nghĩa của xét nghiệm liên cầu khuẩn nhóm B:

Có hai loại nhiễm liên cầu khuẩn nhóm B ở trẻ sơ sinh: giai đoạn sớm và giai đoạn muộn. Cả hai loại đều có thể gây hậu quả nghiêm trọng.

Khi xét nghiệm phát hiện nhiễm giai đoạn sớm: Nhiễm giai đoạn sớm xảy ra vào tuần đầu tiên của trẻ sơ sinh, thường trong vòng 24 – 48 giờ sau khi sinh. Trẻ sơ sinh bị nhiễm khuẩn khi di chuyển qua âm đạo của người mẹ mang khóm vi khuẩn. Chỉ có một số nhỏ trẻ bị nhiễm khi tiếp xúc với vi khuẩn. Tuy nhiên một số yếu tố, ví dụ như sinh non, có thể làm tăng khả năng bị nhiễm. Bệnh phổ biến do nhiễm liên cầu khuẩn nhóm B giai đoạn sớm gây ra là viêm phổi, nhiễm trùng huyết, và viêm màng não, viêm da mủ…

Nhiễm giai đoạn muộn xảy ra sau 6 ngày tuổi. Loại viêm nhiễm này xảy ra do mẹ truyền cho con trong quá trình sinh, hoặc do tiếp xúc với người mang khóm vi khuẩn. Viêm nhiễm giai đoạn muộn có thể dẫn đến viêm màng não và các bệnh khác, ví dụ như viêm phổi.

Ứng dụng liên cầu khuẩn nhóm B:

Xét nghiệm để phòng tránh viêm nhiễm này ở trẻ sơ sinh:Việc sử dụng xét nghiệm liên cầu khuẩn nhóm B trong giai đoạn cuối của thai kỳ và điều trị trong quá trình sinh có thể giúp phòng tránh viêm nhiễm giai đoạn sớm. Tuy nhiên nó không thể giúp phòng tránh viêm nhiễm giai đoạn muộn. Cần biết cách nhận biết dấu hiệu và triệu chứng viêm nhiễm giai đoạn muộn:

Thời gian phụ nữ mang thai cần làm xét nghiệm liên cầu khuẩn nhóm B: Để phòng chống viêm nhiễm giai đoạn sớm, xét nghiệm liên cầu khuẩn nhóm B được thực hiện ở giai đoạn cuối của thai kỳ, giữa tuần thứ 35 và 37. Khi tiến hành xét nghiệm, lấy mẫu thử từ tử cung và trực tràng bằng cách quét tăm bông. Quá trình này nhanh và không hề gây đau đớn. Sau đó mẫu sẽ được gửi đến phòng thí nghiệm để nuôi cấy trong môi trường đặc biệt.

Khi làm xét nghiệm liên cầu khuẩn nhóm B kết quả xét nghiệm dương tính: Nếu xét nghiệm dương tính, cho thấy người mẹ mang liên cầu khuẩn nhóm B, thì thông thường người mẹ sẽ phải dùng kháng sinh trong quá trình sinh để ngăn ngừa việc truyền vi khuẩn sang cho con. Kháng sinh giúp tiêu diệt một số vi khuẩn có thể làm hại trẻ trong quá trình sinh. Thuốc kháng sinh chỉ có tác dụng nếu dùng trong quá trình sinh. Nếu dùng kháng sinh sớm vi khuẩn có thể sinh sôi trở lại và xuất hiện trong quá trình sinh. Penicillin là thuốc kháng sinh thường được dùng để phòng chống viêm nhiễm giai đoạn sớm ở trẻ sơ sinh.

Trong trường hợp nếu người mẹ bị dị ứng penicillin, phải thông báo cho bác sĩ trước khi làm xét nghiệm liên cầu khuẩn nhóm B. Phụ nữ bị dị ứng nhẹ có thể dùng một loại thuốc kháng sinh khác là cefazolin. Trong trường hợp bị dị ứng nặng, như khi bị phát ban hay sốc phản vệ , cần xét nghiệm xem loại vi khuẩn nào có trong mẫu để quyết định dùng thuốc kháng sinh cho phù hợp.

Trong trường hợp nếu người mẹ đã từng có con bị nhiễm liên cầu khuẩn nhóm B? Nếu người mẹ đã từng có con bị nhiễm liên cầu khuẩn nhóm B, hoặc nếu trong thời kỳ mang thai phát hiện nước tiểu có liên cầu khuẩn nhóm B thì khả năng truyền vi khuẩn cho đứa con sắp tới trong quá trình sinh đẻ là rất cao. Người mẹ sẽ phải nhận điều trị trong quá trình sinh để bảo vệ đứa con sắp tới. Đối với trường hợp này thì người mẹ không cần làm xét nghiệm giữa tuần thứ 35 và 37 của thai kỳ.

Trong trường hợp người mẹ được chỉ định sinh mổ: Thì không cần dùng thuốc kháng sinh cho liên cầu khuẩn nhóm B trong quá trình sinh nếu các cơn đau đẻ chưa tới hoặc nếu túi nước ối chưa vỡ. Tuy nhiên vẫn nên làm xét nghiệm liên cầu khuẩn nhóm B vì cơn đau đẻ có thể xuất hiện trước thời gian chỉ định mổ. Nếu kết quả xét nghiệm là dương tính thì cần theo dõi xem trẻ có bị nhiễm liên cầu khuẩn nhóm B không trong thời gian đầu sau khi sinh.

Để đảm bảo cho trẻ sinh ra có một sức khỏe tốt nhất. Việc xét nghiệm thường quy liên cầu khuẩn nhóm B ở phụ nữ mang thai ở tuần thứ 35 đến 37 thai kỳ là rất cần thiết, nhằm có biện pháp phòng tránh lây nhiễm cho bé sơ sinh. Những bà mẹ có kết quả xét nghiệm dương tính với liên cầu khuẩn nhóm B cần được sử dụng kháng sinh trong quá trình chuyển dạ, đồng thời các bé sinh ra từ các bà mẹ này phải được theo dõi sát sao, để phát hiện và điều trị kịp thời nếu có nhiễm trùng xảy ra.

BSCK I. Hồ Phi Nga – Trưởng khoa Hóa sinh, Vi sinh