Chế độ ăn chay

Ăn chay còn được gọi là ăn lạt hay trai giới. Đây là một chế độ ăn uống loại bỏ hết những thực phẩm từ động vật. Nói chính xác là các loại thịt như thịt đỏ, thịt gia cầm, hải sản, côn trùng,… Người ăn theo chế độ này thường chỉ ăn những thực phẩm có nguồn gốc từ thực vật. Như trái cây, rau quả, ngũ cốc, các loại hạt,… Ngoài ra, vẫn có các trường phái ăn chay ăn các sản phẩm từ trứng, sữa, hoặc mật ong, bơ, phô mai hay kem, váng sữa,…

Xu thế ăn chay đang dần trở thành trào lưu?

Trước kia, chế độ này dành cho những người theo đạo. Chủ yếu là Đạo Phật, Kitô Giáo và Ấn Độ Giáo. Nhưng ngày nay đây không còn là thói quen ăn uống đạm bạc chỉ dành cho người tu hành nữa.

Ăn chay là khuynh hướng thịnh hành ở các nước đang phát triển vì nó giúp ngăn ngừa được nhiều bệnh tật như bệnh tim mạch, bệnh tiểu đường và một số bệnh ung thư. Trong chế độ ăn chay, thực phẩm chủ yếu dựa vào ngũ cốc, rau quả nên thường thiếu một số acid amin cần thiết, thiếu chất khoáng như sắt, kẽm, vitamin B₁₂…  Vì vậy không nên áp dụng với trẻ em đang trong giai đoạn phát triển cơ thể, cũng không nên áp dụng với những người bệnh suy thận mãn vì người bệnh suy thận mãn cần hạn chế Protein nguồn gốc thực vật. Ăn chay có thể áp dụng tốt với người đang có nguy cơ mắc bệnh tim mạch, bệnh đái tháo đường týp 2, béo phì, tăng huyết áp, sỏi mật và táo bón……

            Người ăn chay nên ăn gì và không nên ăn gì để đảm bảo chất dinh dưỡng?

Ăn chay là việc thực hành kiêng ăn thịt (thịt đỏ, thịt gia cầm, hải sản và thịt của bất kỳ động vật nào khác), và cũng có thể bao gồm kiêng các sản phẩm phụ của quá trình giết mổ động vật. Các động cơ để ăn chay là liên quan đến sức khỏe, tín ngưỡng, văn hóa, thẩm mỹ, kinh tế, sở thích cá nhân. Chế độ ăn chay cũng có nhiều biến thể:

            Chế độ ăn chay lacto – ovo: không ăn các loại thịt, hải sản và cá nhưng ăn trứng, các sản phẩm từ bơ sữa và thức ăn có nguồn gốc từ thực vật.

            Chế độ ăn chay lacto: không ăn thịt, cá, hải sản, kể cả trứng mà chỉ tiêu thụ các sản phẩm từ sữa và từ thực vật.

            Chế độ ăn chay ovo: không ăn thịt, cá, hải sản, các sản phẩm từ bơ sữa nhưng ăn trứng.

Chế độ ăn chay lacto-ovo thường phổ biến vì được nhiều người lựa chọn. Đây cũng là chế độ ăn chay cung cấp cho cơ thể bạn nhiều chất dinh dưỡng nhất. Khi thực hiện chế độ ăn này, bạn hãy tuân thủ ăn những thực phẩm như các loại rau, trái cây, các loại hạt, các loại đậu, các loại ngũ cốc, dầu thực vật, các loại trứng và sữa.

Chế độ ăn bán chay: bao gồm phần lớn thực phẩm chay nhưng có thể bao gồm cá hoặc thịt gia cầm, hoặc đôi khi các loại thịt khác, không thường xuyên. Tùy theo quan điểm và lòng tin, người ăn chay vẫn có thể ăn cá hoặc các loại gia cầm, bởi họ quan niệm rằng chỉ thịt của các loài động vật có vú mới được gọi là “Thịt”

Một số người trong chúng ta không ăn chay vì sợ thiếu chất. Thế nhưng, một chế độ ăn chay đúng đắn sẽ giúp chúng ta tránh được nhiều bệnh tật mà vẫn đảm bảo sức khỏe. Cần chọn lựa, phối hợp thực phẩm và bổ sung các vitamin, chất khoáng một cách hợp lý để không bị thiếu các acid amin thiết yếu, vitamin B₁₂, năng lượng, kẽm, sắt…

Tùy theo mục đích, niềm tin, điều kiện thực tế để người ăn chay có thể lựa chọn các hình thức ăn chay cho phù hợp mà vẫn bảo đảm đủ chất dinh dưỡng

            Những người ăn chay thường xuyên có tốt cho sức khỏe không? Có thiếu chất không?

Theo quan điểm của phật giáo, có hai hình thức đó là ăn chay trường và ăn chay kỳ:

+ Ăn chay kỳ: là hình thức khởi sự ăn chay, dung hòa với điều kiện của mình dựa theo những ngày nhất định trong tháng hoặc các tháng nhất định trong năm mà người áp dụng sẽ có thể tự phát nguyện ăn lạt theo những kỳ nhất định mà mình tự đặt ra.

+ Ăn chay trường: là hình thức ăn lạt kéo dài liên tục có thể là suốt đời. Thực hiện hình thức này người ăn không áp dụng xen kẽ với những bữa ăn mặn, loại bỏ hoàn toàn sản phẩm từ thịt, động vật.

Với người ăn chay thường xuyên lâu dài thì cần phải lựa chọn phương pháp ăn đúng sẽ có tác dụng phòng một số bệnh, sẽ tốt cho sức khỏe mà không lo thiếu chất. Tuy nhiên, ăn chay mà không hiểu biết, ăn sai cách sẽ dẫn đến hậu quả xấu cho sức khỏe do không đảm bảo dinh dưỡng. Do đó dù bạn ăn theo chế độ có trứng – sữa hay thuần chay thì cũng cần phải đảm bảo rằng cơ thể bạn đang nhận được đầy đủ chất dinh dưỡng. Nhất là vitamin B12, chỉ có trong thịt. Bạn cũng nên tham khảo thêm các quyển sách về cách ăn chay, hoặc gặp chuyên gia dinh dưỡng để hỏi kĩ hơn về chế độ ăn phù hợp với bản thân.

Lê Huy Lực – Khoa Dinh dưỡng