BỆNH LÝ RỄ THẦN KINH CỘT SỐNG THẮT LƯNG

1. Hội chứng lâm sàng

Bệnh lý rễ thần kinh cột sống thắt lưng là một nhóm các triệu chứng bao gồm đau dọc theo đường đi của dây thần kinh ở lưng và chi dưới. Ngoài đau ra, bệnh nhân có thể có tê bì, yếu và mất phản xạ. Nguyên nhân của bệnh lý rễ thần kinh cột sống lưng là thoát vị đĩa đệm, hẹp lỗ tiếp hợp, hẹp ống sống, u, chồi xương và hiếm hơn là do viêm. Rất nhiều bệnh nhân và bác sĩ hiểu bệnh lý rễ thần kinh thắt lưng là đau thần kinh tọa.

2. Dấu hiệu và triệu chứng

Bệnh nhân thường phàn nàn về đau, tê bì, dị cảm kiểu kiến bò, và dị cảm lan theo vùng chi phối của các rễ thần kinh. Bệnh nhân cúng có thể cảm thấy yếu và giảm sự phối hợp vận động giữa các chi, thường xuyên co thắt cơ, đau lưng hay đau sâu ở mông. Các triệu chứng giảm cảm giác, yếu mỏi và thay đổi phản xạ nửa người, dấu hiệu Lassgue dương tính với hầu hết bệnh nhân. Đôi khi bệnh nhân mắc bệnh lý rễ thần kinh thắt lưng trải qua sự chèn ép các rễ thần kinh thắt lưng và tủy đuôi, đó là kết quả của các bệnh lý tủy thắt lưng hay hội chứng đuôi ngựa. Do đó, bệnh nhân có thể có các triệu chứng khác nhau như yếu mỏi chi hay triệu chứng về ruột hoặc bàng quang. Trường hợp này cần được phẫu thuật thần kinh cấp cứu hoặc các phương pháp điều trị tương tự.

Nghiệm pháp Lasegue. A, Bệnh nhân nằm ngửa, chân làm nghiệm pháp duỗi thẳng, chân kia co tạo góc 45 độ. B, chân được khám co, khớp cổ chân vuông với cẳng chân, từ từ giơ cao lên trong khi khớp gối vẫn duỗi hoàn toàn.

3. Cận lâm sàng

MRI là phương pháp mang lại nhiều thông tin nhất về cột sống và tủy sống nên được áp dụng cho mọi bệnh nhân. MRI có độ chính xác cao và phát hiện những tổn thương có thể phát triển thành bệnh lý tủy thắt lưng. Với những bệnh nhân không thể làm MRI, (ví dụ như bệnh nhân có máy tạo nhịp) chụp cắt lớp hoặc chụp tủy là giải pháp thay thế. Chụp đĩa đệm có thể giúp phân loại chẩn đoán với những ca khó. Chụp cạ hình xương và X-quang thường quy được đề xuất áp dụng nếu có gãy hay bất thường về xương, ví dụ như di căn xương.

Mặc dù MRI, CT và chụp tủy mang lại nhiều thông tin về giải phẫu thần kinh hữu ích, nhưng điện cơ và kiểm tra tốc độ dẫn truyền thần kinh sẽ cung cấp các thông tin về tình trạng của mỗi rễ thần kinh riêng lẻ và đám rối thắt lưng. Điện cơ cũng có thể phân biệt bệnh lý đám rối từ bệnh lý rễ thần kinh và có thể chẩn đoán bệnh lý chèn ép thần kinh ngoại biên phối hợp như hội chứng ống cổ chân, điều này dễ bị bỏ qua khi chẩn đoán lâm sàng.

Nếu chưa chẩn đoán được chèn ép rễ thần kinh, nên được làm các xét nghiệm như công thức máu toàn phần, tốc độ máu lắng, xét nghiệm kháng thể kháng nhân, HLA-B27, sinh hóa máu tự động để loại trừ các nguyên nhân gây đau khác.

Hình ảnh rách vùng xơ

4. Chẩn đoán phân biệt

Chẩn đoán lâm sàng bệnh lý rễ thần kinh thắt lưng dựa vào tiền sử, thăm khám, X-quang và MRI. Các hội chứng đau khác có thể giống với nó bao gồm cứng vùng lưng dưới, viêm bao hoạt dịch thắt lưng, viêm xơ cơ cột sống, viêm khớp nhiễm khuẩn và các rối loạn của cột sống thắt lưng, rễ, đám rối và thần kinh.

5. Điều trị

Phương pháp điều trị tốt nhất với bệnh lý này là kết hợp nhiều phương thức điều trị. Vật lý trị liệu, bao gồm chườm ấm, mát xa nhẹ và sâu phối hợp với thuốc chống viêm không steroid và sử dụng thuốc giãn cơ. Nếu cần, có thể phong bế các rễ thần kinh đuôi ngựa hoặc thắt lưng. Phong bế với các thuốc giảm đau và steroid là phương pháp tốt để điều trị. Trầm cảm và rối loạn giấc ngủ được điều trị tốt nhất bằng thuốc chống trầm cảm ba vòng, ví dụ như nortriptyline, có thể dùng liều khởi đầu 25mg trước khi ngủ.

6. Biến chứng và những sai lầm thường gặp

Chẩn đoán nhầm có thể dẫn tới nguy cơ phát triển thành bệnh lý tủy thắt lưng. Nếu không được điều trị có thể dẫn tới liệt nhẹ hay liệt hoàn toàn hai chi dưới.

Nguyễn Văn Thắng